Fjölmargar íslenskar rannsóknir hafa sýnt að þátttaka unglinga í skipulögðu æskulýðsstarf dregur úr líkum á að börn og ungmenni leiðist út í frávikshegðun. Þau börn og ungmenni sem stunda skipulagt æskulýðsstarf undir handleiðslu fullorðinna skátaforingja eru síður líklegir til að sýna neikvætt atferli en aðrir jafnaldrar þeirra. Skátastarf, líkt og annað skipulagt tómstundastarf í umsjón ábyrgra aðila, er þannig af mörgum talið hafa víðtækt forvarnargildi ekki einungis gegn frávikshegðun, líkt og afbrotum, ofbeldi og vímuefnaneyslu, heldur tengist þátttaka í skátastarfi einnig betri námsárangri, betri líðan, meiri sjálfsvirðingu og jákvæðari sjálfsmynd.

Neysla áfengis, tóbaks eða fíkniefna á aldrei samleið með skátastarfi og vill Bandalags íslenskra skáta efla forvarnahlutverk sitt á eftirfarandi hátt:

A) Setja fram markvissa stefnu

• Hvetja skátafélög til þess að festa í lög sín ákvæði þar sem tekin er einörð afstaða gegn neyslu á áfengi, tóbaki og fíkniefnum.
• Móta sameiginlegar starfsreglur um hvernig tekið skuli á áfengis- og vímuefnanotkun ungs fólks á vettvangi skátahreyfingarinnar og hvernig unnið skuli að forvörnum.
• Gera allt húsnæði sem skátastarf fer fram í þ.m.t. skátaheimili og skátaskála áfengis-, vímuefna- og reyklaus.

B) Stuðla að aukinni og almennari þátttöku barna og ungmenna í skátastarfi

• Hvetja skátafélög til þess vinna markvisst að því að fjölga skátum, m.a. með því að auka fjölbreytni í starfi og tryggja þannig að öll börn og ungmenni fái tækifæri til að stunda starf samræmi við eigin þarfir, getu og áhuga.
• Nýta mannvirki og aðstöðu skátahreyfingarinnar til að festa skátastarf í sessi sem raunhæfan valkost til skemmtunar fyrir börn og ungmenni, t.d. með því að halda opin hús í skátaheimilum, eða efna til annars konar starfs fyrir þessa aldurshópa þar sem áhersla er lögð á að koma til móts við þarfir þeirra fyrir afþreyingu og skemmtun.

C) Auka þekkingu á skaðsemi áfengis, tóbaks og vímuefna og forvörnum innan hreyfingarinnar

• Gefa út eða á annan hátt tryggja aðgengi að fræðsluefni um skaðsemi áfengis, tóbaks og vímuefna og forvarnir fyrir skátaforingja og skáta og gera fræðslu um þessi málefni að föstum þætti í skátastarfi og í leiðtogþjálfun.
• Fela skátaforingjum að fræða þá skáta sem þeir bera ábyrgð á um áhrif og skaðsemi áfengis, tóbaks og vímuefna á heilbrigði þeirra.
• Hvetja sambandsaðila skátahreyfingarinnar til þess að fjalla um skaðsemi áfengis, tóbaks og vímuefna og forvarnir í málgögnum sínum og ritum.

Skátahreyfingin gegnir mikilvægu hlutverki í vímuvörnum. Rannsóknir á högum barna og ungmenna sýna að þeim ungmennum sem eru virk í skátastarfi, reiðir betur af og neyta síður áfengis og vímuefna en þau sem ekki taka þátt. Bandalag íslenskra skáta vill efla enn frekar vímuvarnagildi skátastarfs með því að taka skýra afstöðu gegn neyslu áfengis og vímuefna í tengslum við starf skáta. Í þessari stefnuyfirlýsingu er talað um áfengis og vímuefnaneyslu og er þá átt við neyslu tóbaks, áfengis og allra ólöglegra vímuefna.

Bandalag íslenskra skáta er andvígt allri neyslu áfengis- og vímuefna skáta og annarra er koma starfi með börnum á vegum skátahreyfingarinnar. Bandalag íslenskra skáta veitir ekki áfengi á neinum viðburðum á vegum skátahreyfingarinnar og öll neysla áfengis og vímuefna er bönnuð í skátastarfi og í skátaheimilum, skátaskálum, í útilegum og öðrum ferðum á vegum skáta sem og á skátamótum.

Í undantekningartilvikum er neysla áfengis þó heimil á viðburðum á vegum Bandalag íslenskra skáta s.s. við hátíðarkvöldverði enda séu slíkir viðburðir einungis ætlaðir einstaklingum 20 ára eldri, ekki í húsakynnum skáta og ekki hluti af reglubundnu og hefðbundnu skátastarfi.

Þá er í undantekningartilfellum heimilt að hafa áfengi um hönd í húsakynnum og á svæðum skátahreyfingarinnar enda sé um að ræða viðburð á vegum annarra en skáta og tryggt að ekkert skátastarf sé í húsakynnunum eða svæðinu á sama tíma. Gengið skal úr skugga um að ekki sé hætta á að skátar verði varir við áfengisneysluna.

Jafnframt er skátum sem sækja viðburði erlendis sem ætlaðir eru fullorðnum skátum heimil hófleg áfengisneysla enda séu allir þátttakendur ferðarinnar 20 ára eða eldri.

Ölvun í skátabúningi er með öllu óheimil.

Bandalag íslenskra skáta munu bregðast sérstaklega við allri neyslu áfengis og vímuefna, skáta í starfi sem eru undir 18 ára aldri. Foreldrar verða undantekningarlaust upplýstir um slíka neyslu.

Varðandi viðbrögð við áfengis og vímuefnaneyslu þeirra sem eru sjálfráða, mun Bandalag íslenskra skáta bregðast við slíkri neyslu, sé hún brot á reglum skáta ( sbr. lið 2 ) og við neyslu sem hefur áhrif á frammistöðu og ímynd skátahreyfingarinnar.

Viðbrögð Bandalags íslenskra skáta við brotum á reglum þessum verða í formi tilmæla og ábendinga. Skili slík viðbrögð ekki árangri getur komið til tímabundinnar brottvísunar úr skátastarfi.

Viðbrögð Bandalags íslenskra skáta munu samt sem áður ávallt mótast af vilja til að aðstoða skátann við að laga sig að reglunum og að hann haldi áfram að starfa innan skátahreyfingarinnar.

Skátaforingjar skulu starfa eftir vímuvarnastefnu Bandalags íslenskra skáta, þar með talið að bregðast við áfengis og vímuefnaneyslu á viðeigandi hátt.

Bandalags íslenskra skáta munu sjá skátaforingjum fyrir fræðsluefni um áhrif áfengis og vímuefnaneyslu á ástundun og frammistöðu í skátastarfi sem og á einkalíf skátans.

Skátaforingjar skulu framfylgja stefnu Bandalags íslenskra skáta varðandi samstarf við foreldra og aðra aðila sem sinna málefnum barna og unglinga.

Bandalags íslenskra skáta munu upplýsa foreldra um stefnu Bandalags íslenskra skáta í áfengis og vímuvörnum.

Bandalags íslenskra skáta munu standa að góðu samstarfi við foreldra skáta með fræðslu um neikvæð áhrif áfengis og vímuefna.

Bandalags íslenskra skáta munu starfa náið með fagfólki í áfengis og vímuvörnum og hafa samráð við foreldra, þurfi að taka á neysluvandamáli skáta undir sjálfræðisaldri.

Bandalags íslenskra skáta munu hafa náið samstarf við þá aðila sem sinna tómstundastarfi barna og unglinga.

Bandalags íslenskra skáta muna hafa náið samstarf við fagaðila sem sinna börnum og unglingum, fá frá þeim fræðsluefni og hafa samráð um einstaklinga í áhættuhópi.

Grunngildi Bandalags íslenskra skáta eru af þrennum toga:

1. Samfélagsleg gildi sem tengjast hlutverki skátahreyfingarinnar:

1. 1. 1. Skátahreyfingin er alþjóðleg uppeldis- og friðarhreyfing sem stuðlar að menntun ungs fólks með sjálfsnámi.
      2. Skátahreyfingin er opin öllum og óháð stjórnmálasamtökum.

2. Siðferðileg gildi sem finna má í:

1. 1. 1. Skátaheiti.
      2. Skátalögum.
      3. Kjörorði skáta.

3. Aðferðafræðileg gildi sem fólgin eru í Skátaaðferðinni og byggja á:

1. 1. 1. Stigvaxandi sjálfsnámi.
      2. Kerfi innbyrðis tengdra lykilþátta.
      3. Kjörorði skáta.

Grunngildi Bandalags íslenskra skáta mynda sameiginlega grundvöll skátastarfs og skilgreina þannig sérstöðu þess. Lög Bandalags íslenskra skáta byggja ávallt á grunngildum samtakanna. Grunngildin eru byggð á Constitution og By-laws beggja heimsbandalaga skáta – WAGGGS og WOSM. Þau eru sá grunnur sem Bandalag íslenskra skáta og öll skátafélög á Íslandi starfa eftir.

BÍS er aðili að alþjóðabandalagi skáta, WOSM, og alþjóðabandalagi kvenskáta, WAGGGS og starfar samkvæmt lögum þeirra og grunngildum.

Markmið skátahreyfingarinnar

Skátahreyfingin er alþjóðleg uppeldis- og friðarhreyfing. Markmið hennar er að leggja sem mest af mörkum við uppeldi ungs fólks  til þess að skapa betri heim þar sem fólk öðlast lífsfyllingu sem sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu. Þetta er gert með því að:

1. 1. • Virkja ungt fólk á þroskaskeiði þeirra með óformlegu uppeldis- og menntakerfi.
      • Beita sérstökum aðferðum sem gera hvern einstakling virkasta áhrifavaldinn í eigin þroskaferli.
      • Hjálpa ungu fólki að byggja upp eigið gildakerfi sem grundað er á siðferðilegum lífsgildum, félagslegu réttlæti og persónulegri staðfestu í anda skátalaga og skátaheits.

Skátahreyfingin er æskulýðshreyfing með stuðningi og þátttöku fullorðinna. Gefa þarf skátum á öllum aldursstigum tækifæri til taka þátt í ákvarðanatöku sem hefur áhrif á skátastarfið. Með aldrinum eykst ábyrgð þeirra á ákvarðanatöku og framkvæmd verkefna.

Skátahreyfingin er opin öllum

Skátahreyfingin er opin fyrir alla sem fylgja markmiðum hennar, Grunngildum og Skátaaðferðinni, án tillits til kynþáttar, litarháttar, kynferðis, tungumáls, trúar, stjórnmálaskoðana eða annarra skoðana, þjóðernis, uppruna, eigna, ætternis, kynhneigðar eða annarra ástæðna. Lokaákvörðunin um að taka þátt eða ekki er í höndum hvers og eins. Skátahreyfingin er ekki hreyfing fyrir útvalda. Hins vegar er ljóst að skátahreyfingin getur aðeins tekið á móti einstaklingum með miklar sérþarfir þegar aðstæður og mannafli eru fullnægjandi til að mæta þörfum þeirra.

Skátahreyfingin er óháð stjórnmálasamtökum

Skátahreyfingin er frjáls og óbundin stjórnmálaflokkum. Það er þó ekkert sem hamlar henni að taka afstöðu í tilteknum málefnum að því tilskildu að afstaðan sé í samræmi við Grunngildin.

Þegar einstaklingar koma fram í nafni skátahreyfingarinnar mega þeir ekki tengja sig stjórnmálaflokkum. Ekkert kemur í veg fyrir að félagar í skátahreyfingunni starfi á sama tíma með stjórnmálaflokki, ef það er gert í eigin nafni en ekki skátahreyfingarinnar.

Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar er að finna í skátaheitinu og skátalögunum. Fyrirmynd þeirra er í samþykktum alþjóðahreyfinga skáta. Orðalag er þó mismunandi eftir löndum, menningarheimum og tungumálum.

Skátaheitið

Skátaheitið er loforð sem skátinn gefur sjálfum sér, eins konar persónuleg áskorun um að gera sitt besta. Þegar skátinn vinnur skátaheitið er hann að taka fyrsta meðvitaða skrefið á sjálfsnámsbrautinni til að verða sjálfstæður, virkur og ábyrgur samfélagsþegn. Íslenska skátaheitið hljóðar svo (velja má á milli annars vegar guð/samviska og ættjörðina/samfélag):

Ég lofa að gera það sem í mínu valdi stendur
til þess að gera skyldu mína við guð/samvisku og ættjörðina/samfélag,
að hjálpa öðrum og
að halda skátalögin.

Siðferðileg gildi í skátaheitinu eru oft flokkuð á eftirfarandi hátt:

1. 1. • „Skyldan við guð/samvisku“ – tengsl einstaklingsins við leitina að lífsgildum sem eru ofar honum sjálfum.
      • „Skyldan við aðra“ – tengsl einstaklingsins við samfélagið og ábyrgð hans innan þess.
      • „Skyldan við sjálfan sig“ – ábyrgð einstaklingsins á að þroska hæfileika sína eins og mögulegt er.

Skátalögin

Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar eru sett fram á skipulegan hátt í skátalögunum. Skátalögin eru þó miklu meira en bara skipulagskerfi hugmynda. Þau eru í raun hegðunarmynstur sem ungt fólk getur valið að fylgja og nota til að móta stefnu sína í lífinu. Til þess að vera sjálfum sér samkvæmur þarf hver einstaklingur að hugsa og haga sér í samræmi við eigin gildi.

Íslensku skátalögin eru svohljóðandi:

1. 1. • Skáti er hjálpsamur
      • Skáti er glaðvær
      • Skáti er traustur
      • Skáti er náttúruvinur
      • Skáti er tillitssamur
      • Skáti er heiðarlegur
      • Skáti er samvinnufús
      • Skáti er nýtinn
      • Skáti er réttsýnn
      • Skáti er sjálfstæður

Kjörorð skáta

Kjörorð skáta er: Ávallt viðbúinn.

Kjörorð skáta felur það í sér að skátinn sé alltaf andlega og líkamlega tilbúinn að gera skyldu sína.

Skátastarf byggir á hugmyndinni um sjálfsnám sem er stigvaxandi í takt við aldur og þroska.

Í skátastarfi fá börn og ungmenni tækifæri til að vinna að sínum markmiðum með því að takast á við skemmtileg verkefni og lifa sig inn í ævintýri. Aðalatriðið er að skátarnir sjálfir taki virkan þátt í að velja, undirbúa, framkvæma og ígrunda verkefnin í samræmi við aldur og þroska – að sjálfsögðu með leiðsögn og stuðningi hinna fullorðnu.

Að auki byggist Skátaaðferðin á átta lykilþáttum sem tengjast innbyrðis.

Lykilþættir Skátaaðferðarinnar:

1. 1. • Skátalögin, skátaheitið og kjörorð skáta
      • Flokkakerfið
      • Táknræn umgjörð
      • Útilíf og umhverfisvernd
      • Leikir og reynslunám
      • Hjálpsemi og samfélagsþátttaka
      • Framfarir einstaklingsins
      • Stuðningur fullorðinna

Hver einstakur lykilþáttur hefur sjálfstætt uppeldis- og menntunargildi og hver þáttur fyrir sig eykur áhrif hinna. Allir lykilþættirnir þurfa að vinna saman til þess að kerfið virki.

Grunngildi Bandalags íslenskra skáta voru samþykkt á Skátaþingi 2019. Grunngildum Bandalags íslenskra skáta er einungis hægt að breyta með samþykki 2/3 hluta greiddra atkvæða tveggja Skátaþinga í röð.