26 sæmd forsetamerkinu á 60 ára afmæli þess

Í dag veitti frú Halla Tómasdóttir, forseti Íslands, 26 skátum forsetamerkið við hátíðlegar athafnir á Bessastöðum. Þetta er fjölmennasti hópurinn sem hlýtur forsetamerkið síðan árið 2016. Frú Halla Tómasdóttir er verndari skátahreyfingarinnar og veitir forsetamerkið þeim rekkaskátum (16-18 ára) sem hafa stundað metnaðarfullt rekkaskátastarf. Forsetamerkishafarnir Fríða Björg Tómasdóttir, Skátafélaginu Klakki, og Kristófer Njálsson, Skátafélaginu Mosverjum, fluttu ávarp í athöfnunum þar sem þau sögðu frá skátaferli sínum og þeim verkefnum sem þau unnu að í tengslum við forsetamerkisvegferðina.

Í forsetamerkinu sameinast gildi skátahreyfingarinnar um persónulegar framfarir einstaklingsins og þess að gera sitt besta samfélaginu til heilla. Vegferðin að forsetamerkinu er 2-3 ára verkefni sem hvetur skátana til persónulegs vaxtar í gegnum 24 fjölbreytt verkefni sem skátarnir þurfa að vinna að.

Í byrjun vegferðarinnar setja skátarnir sér markmið fyrir rekkaskátastarfið sitt og í lok hennar endurmeta þeir síðan vegferðina. Skátarnir þurfa að ljúka verkefnum úr fjórum verkefnaflokkum: Leiðtogafærni, Skapandi hugur, Heimurinn og umhverfið og Tilveran mín. Til þess að öðlast merkið þurfa skátarnir meðal annars að sækja 5 daga skátamót, ferðast 40 kílómetra á eigin afli, sækja helgarnámskeið í leiðtogaþjálfun og 12 klukkustunda skyndihjálparnámskeið. Að lokum velja skátarnir sér 2 langtímaverkefni sem krefjast virkrar þátttöku þeirra yfir 3-12 mánaða tímabil. Dæmi um þetta eru að vera foringi yngri skáta, taka þátt í skipulagi stórs skátamóts, sitja í stjórn skátafélags, ráði eða vinnuhóp, að taka að sér viðhald skátaheimilis eða skátaskála og margt fleira sem forsetismerkishafar hafa látið sér detta í hug. Hér má lesa nánar um forsetamerkið.

Í ár er 60 ára afmæli forsetamerkisins og síðan merkið var fyrst veitt árið 1965 hafa 1488 skátar verið sæmdir því. Eftir athafnir dagsins var afmæli merkisins fagnað í Jötunheimum, skátaheimili Vífils en þar komu saman nokkrar kynslóðir forsetamerkishafa ásamt öðrum góðum skátum. Elín Richards, forsetamerkishafi 36, ávarpaði gesti veislunnar sem og Jóhanna Björg, forsetamerkishafi nr. 1083 fyrir hönd starfsráðs. Þá fóru Fríða og Kristófer aftur með hugvekjuna sína frá því fyrr um daginn og skátahöfðingi og forsetamerkishafi númer 1000, Harpa Ósk bauð gesti velkomna. 

Hugvekja nýtta forsetamerkishafa

Kristófer: Virðulegi forseti, ágætu skátavinir og aðrir góðir gestir

Það er ekki oft sem maður fær tækifæri líkt þessu, að standa frammi fyrir forseta Íslands, - hvað þá í höfuðstöð hennar þar sem tilefnið er að fagna okkar afreki. Mér finnst því frábært að geta nýtt þessa hugvekju til þess að miðla þakklæti mínu fyrir hönd okkar sem fyrir örfáum mínútum sátum í þessu herbergi með sveittar hendur, ólm í að öðlast þessa fögru nælu og heiðurinn sem henni fylgir. 

Nú sitjum við saman með misslitnar og krumpaðar bækur sem hafa öðlast líf eftir traust verk sitt sem fylgifiskar í verkefnum okkar. Það er mikilvægt að sjá hvernig hver bók endurspeglar fjölbreytnina í persónuleika og vinnubrögðum okkar. Því það er sama fjölbreytnin í huga, sálu og líkama hvers og eins okkar sem kjósa að vinna okkar hlut í að halda skátahreyfingunni lifandi sem málar þennan einstaka lit hennar.

Fríða: Ég hef oft verið spurð hvað það er eiginlega sem við gerum í skátunum. Fólk virðist halda að við séum að kveikja eld og hnýta hnúta alla fundi en öll hér inni vitum við að skátastarfið er svo miklu meira en það. Skátahreyfingin er eina æskulýðshreyfingin, svo ég best viti, sem er með eitt inntökuskilyrði: Að leggja sitt af mörkum til þess að bæta samfélagið. Þótt við kveikjum vissulega marga elda þá áttar maður sig á því að skátastarfið snýst ekki bara um eldinn sjálfann, heldur um það að kveikja eld innra með sér og öðrum. Að verða forvitin, þrautseig, opin fyrir ævintýrum og tilbúin að takast á við áskoranir. Núna, þegar ég stend hér í dag, finnst mér eins og þessi eldur logi aðeins skærar. 

Nú veit ég ekki með ykkur en ég ætla að vera alveg hreinskilin og segja að ég byrjaði ekki í skátunum vegna einhverjar djúprar köllunar til að þjóna samfélaginu eða bjarga heiminum, heldur einfaldlega vegna þess að vinir mínir voru í skátunum og þetta virtist skemmtilegt. Ég held að flest okkar geti samt verið sammála um að það hafi kannski ekki alveg verið fyrsti dagurinn sem breytti lífinu, en einhvern veginn, án þess að maður tók eftir því fór þetta starf að festa rætur í hjartanu mans og varð að gríðarstórum hluta af manni. Það hafa verið ótal skipti þar sem ég hef hugsað ,,af hverju er ég að gera þetta“ hvort sem ég hafi verið í skafrenningi að reyna að tjalda eða á landsmóti blaut alveg inn að beini.

Kristófer: En það eru einmitt þessi augnablik sem kenna manni hvað samvinna og jákvætt hugarfar þýða í raun. 

Fríða: Að þrautseigja þýði ekki að gefast aldrei upp, heldur að halda áfram jafnvel þegar maður þarf að taka smá hlé, draga andann djúpt og reyna aftur. Á milli þess að frjósa, hlæja og reyna að muna hvernig í ósköpunum maður gerir fánahnút, lærir maður eitthvað meira, um sjálfan sig, um aðra og um það hvað það þýðir að standa saman. 

Kristófer: Talandi um samvinnu. Ég myndi segja að ferðin til Kóreu hafi sett mestan svip á ferlið mitt. Ég hafði fjarlægst skátahreyfingunni mikið þegar ég ákvað að slást í fararhópinn okkar á Alheimsmót skáta. Þar upplifði ég eitt, ef ekki besta ævintýri lífs míns. Ég hef aldrei verið hluti af jafn stórum hópi fólks - skáta alls staðar af úr heiminum - jafnvel frá löndum sem ég hafði ekki einu sinni heyrt um. Ég hef aldrei fengið jafn gullið tækifæri til að vera jafn frjáls í anda og þá. Það var endalaust hægt að fíflast í og með fólki. Skemmtilegastir voru Indverjarnir. Þeir kunnu æstustu leikina en sýndu líka yndislega gestrisni sem ég miða nú sjálfur við þegar ég býð fólki heim til mín. Einnig var samheldnin og samvinnan í verki svo einstaklega góð meðal íslenska fararhópsins. Svo góð að ást mín fyrir skátastarfinu vaknaði úr blundi sínum. 

Fríða: Hér í dag eru líka mörg kunnugleg andlit úr ferðinni. Saman sköpuðum við ógleymanlegar minningar og erum nú aftur saman komin til að deila öðrum merkum áfanga í lífi okkar. 

Kristófer: Skátastarfið er svo sannarlega ólgandi sjór. Í því myndast vinabönd og upplifanir sem annað hvort haldast eða enda en öldurnar draga mann alltaf aftur til minninganna. Eins og í dag hafa þær dregið okkur saman til að heiðra allar þær einstöku minningar sem við höfum myndað saman eða sér.

Fríða: Það er eitthvað alveg einstakt við það hvað skátarnir draga fram það besta í fólki. Maður hittir fullt af mismunandi einstaklingum í skátunum en ég held að ég geti fullyrt það að fólkið í skátunum er eitt það besta og skemmtilegasta sem ég hef nokkurn tímann hitt. Ég hef bæði eignast nýja vini og tengst þeim ég átti fyrir á hátt sem erfitt er að útskýra. Þetta er fólkið sem hlær með manni, stundum að manni en hjálpar manni samt alltaf á fætur sem minnir okkur á það hvers vegna þetta er allt þess virði. 

Í ár fagnar forsetamerkið 60 ára afmæli. Það er svolítið sérstök tilfinning að standa hér í dag og hugsa til allra 1473 forsetamerkishafana sem hafa staðið hér á undan mér. 60 ár af skátum sem hafa tekið við þessu merkilega merki, hver og einn með sína sögu, sín ævintýri og sínar áskoranir. Þó tíminn hafi breyst, þá held ég að kjarninn sé sá sami. Við höfum öll á okkar hátt, lofað því sama: Að leggja okkar að mörkum í samfélaginu, að sýna gott fordæmi og að lifa eftir skátalögunum. 

Kristófer: Eða eins og Baden Powell orðaði það “Gerum okkar besta til að skilja við heiminn örlítið betri en þegar við komum í hann.”

Fríða: Það er fallegt að hugsa til þess að við erum nú orðinn hluti af þessum hópi, þessari keðju fólks sem sér til þess að skátaandinn lifi áfram, hvort sem það er meðvitað eða ekki. Forsetamerkið er nefnilega ekki bara viðurkenning fyrir það sem við höfum gert, heldur áminning um að halda áfram að lifa eftir skátalögunum. Að halda áfram að vera forvitin, hjálpsöm og hugrökk. Kæru skátar, innilega til hamingju með þetta afrek. Munið að forsetamerkið er ekki lokaverkefni, heldur byrjun á nýjum kafla.

Skátar úr 9 félögum

Eftirfarandi rekkaskátar úr 9 skátafélögum hlutu forsetamerkið á Bessastöðum 2. nóvember 2025 og bættust í hóp 1488 forsetamerkishafa frá upphafi.

Úr Árbúum:
Daníel Þröstur Pálsson

Úr Faxa:
María Fönn Frostadóttir

Úr Fossbúum:
Vigdís Jóna Árnadóttir

Úr Hraunbúum:
Dagný Lind Pálsdóttir
Inga Dís Guðjónsdóttir
Logi Friðriksson

Úr Klakki
Anton Bjarni Bjarkason
Anton Dagur Björgvinsson
Ásbjörn Garðar Yngvason
Birkir Kári Gíslason
Birkir Kári Helgason
Fríða Björg Tómasdóttir
Hörður Andri Baldursson
Snædís Hanna Jensdóttir

Úr Kópum:
Eva Rut Tryggvadóttir
Silja Líf Eiðsdóttir

Úr Mosverjum:
Eberg Óttarr Elefsen
Kristófer Njálsson
Pétur Jón Árnason
Unnur Elísa Sigurgísladóttir

Úr Víflum:
Elí Hrönn Hákonar
Helgi Þórir Sigurðsson
Ingvar Jarl Eineborg

Úr Ægisbúum:
Aðalsteinn Ingi
Andri Rafn Ævarsson
Berglind Anna Magnúsdóttir

by Andrea Dagbjört